वीरगञ्ज स्थित नारायणी अस्पताल नेपालको सबैभन्दा पुरानो र महत्त्वपूर्ण स्वास्थ्य संस्थामध्ये एक हो। यो अस्पतालको इतिहास वीर अस्पतालसँग जोडिएको छ र यसको स्थापना नेपालको पूर्व राजा पृथ्वी वीरविक्रम शाहको पालामा भएको हो। त्यसवेला यो अस्पतालको उद्देश्य काठमाडौँ बाहिरका नागरिकलाई स्वास्थ्य सेवाहरू प्रदान गर्नु थियो। समयको साथ यस अस्पतालले पर्सा, बारा, रौतहट, सर्लाही लगायत मधेस प्रदेशका विभिन्न जिल्लासमेत छिमेकी भारतीय राज्य बिहार र उत्तर प्रदेशका नागरिकलाई सेवा दिँदै आएको छ। यसको महत्त्वलाई दृष्टिगत गर्दा, यसलाई मधेस प्रदेशकै केन्द्रीय रेफरल अस्पतालको रूपमा पनि मानिन्छ।
तर, यो ऐतिहासिक र महत्त्वपूर्ण संस्थाको अवस्थाबारे कुरा गर्दा गम्भीर चिन्ता व्यक्त गर्नुपर्ने छ। सरकारले यो अस्पतालको भौतिक संरचनामा आवश्यक लगानी नगरेको कारण अस्पतालको अवस्था दयनीय बनेको छ। यस अस्पतालको अधिकांश भौतिक संरचना व्यापारी, उद्योगी, समाजसेवी र स्थानीय निकायहरूको पहलमा बनाइएको हो, जसले यसको महत्त्वलाई देखाउँछ। तथापि, सरकारको पक्षबाट उचित ध्यान नदिँदा यो अस्पताल अझै पुराना, जीर्ण भवनहरूमा सीमित छ र यहाँको सेवाहरू पनि त्यति प्रभावकारी छैनन्।
नेपाल सरकारले आर्थिक वर्ष २०७४-७५ मा प्रत्येक प्रदेशमा पाँच सय शय्याको आधुनिक अस्पताल निर्माण गर्ने निर्णय गरेको थियो, जसअन्तर्गत नारायणी अस्पतालका लागि १ अर्ब ५५ करोड रुपैयाँ लागत अनुमान गरिएको थियो। तर, टेन्डर प्रक्रिया कानुनी विवादमा फस्दा अस्पतालको नयाँ भवन निर्माण रोकिएको छ। यो विवाद अहिले अदालतमा छ र यसले अस्पतालको स्तरोन्नतिको प्रक्रिया ढिलाइ गरिरहेको छ।
अस्पतालको जीर्ण भवन र सीमित साधनहरूका कारण यहाँका स्वास्थ्यकर्मीहरू बिरामीहरूको उचित उपचार गर्न असमर्थ छन्। यस कारण, थुप्रै बिरामीहरूलाई चितवन, काठमाडौँ वा भारतसम्म रेफर गर्नुपर्ने बाध्यता पर्दछ। यद्यपि, नारायणी अस्पताल मात्र यस क्षेत्रका लाखौँ जनताको स्वास्थ्य सेवाको मुख्य केन्द्र हो, यसलाई राज्यले प्राथमिकता दिएर सुधार गर्नुपर्ने आवश्यकता छ।
नेपाल सरकारले भूकम्पीय हिसाबले अत्यधिक जोखिमयुक्त देशको रूपमा मानिन्छ, र यस अवस्थामा भूकम्प प्रतिरोधी संरचनामा अस्पताल सञ्चालन गर्नु खतरनाक साबित हुन सक्छ। तर, नारायणी अस्पतालका भवनहरू भूकम्प प्रतिरोधी छैनन् र अझै बिरामीहरूको उपचार यस्ता संरचनामा भइरहेको छ। यसले ठूलो मानवीय क्षतिको सम्भावना उत्पन्न गर्न सक्छ।
यस अस्पतालको भविष्य र लाखौँ जनताको स्वास्थ्य सेवाको अवस्था सुधार्नका लागि नागरिक समाज, राजनीतिक दल र स्थानीय प्रतिनिधिहरूले उठाउनुपर्ने आवाज अत्यन्त जरुरी छ। सरकारले यस अस्पतालको सुधार र विकासका लागि बजेट विनियोजन गरेर यसलाई पुनर्निर्माण र सुधार गर्न पहल गर्नुपर्छ। यसका लागि सरकारलाई दबाब दिनको लागि जनसङ्गठन र राजनीतिक प्रतिनिधिहरूले एकजुट भएर आवाज उठाउनु पर्छ।
समाप्तिमा, नारायणी अस्पतालको स्थिति सुधार गर्न तीव्र कदम चालिनु अत्यन्त जरुरी छ। यदि सरकारले यस अस्पतालको महत्त्वलाई बुझेर तत्काल ध्यान नदिएको खण्डमा, भविष्यमा यस क्षेत्रका जनताले अझ ठूलो समस्या भोग्नुपर्नेछ।
प्रतिक्रिया